مؤسس نخستین اپرای ایران که بود؟

دکتر مهدی شریفیان عضو هیئت علمی گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بوعلی‌سینا، «میرزاده‌ عشقی » را شخصیتی معرفی کرد که مؤسس نخستین اپرای ایران بوده و افزود: نام اصلی میرزاده عشقی «سیدمحمدرضا کردستانی» فرزند «حاج سیدابوالقاسم کردستانی» بود و در تاریخ دوازدهم جمادی‌الثانی سال ۱۳۱۲ هجری قمری مطابق ۲۰ آذرماه ۱۲۷۳ خورشیدی و سال ۱۸۹۴ میلادی در همدان زاده شد.

وی با بیان اینکه «او روزنامه‌نگار، نویسنده و نمایش‌نامه‌نویس در عصر رضاخان بوده که روزنامه قرن بیستم را منتشر می‌کرده است»، اظهار کرد: میرزاده عشقی در کنار روزنامه‌نگاری به شاعری هم روی آورد و از افراد موثر در نوآوری شعر فارسی بوده و حتی از این حیث از نیما یوشیج هم برتری دارد چرا که او بر این باور بود که قالب شعر فارسی برای بیان مشکلات سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و تمام آلام مردم کفایت نمی‌کند و باید تغییری در آن پدید آورد.

شریفیان با بیان اینکه شعر «داستان سه تابلوی مریم» عشقی نخستین تحول شعر فارسی بود که بعدها افردی مانند نیمایوشیج به تکمیل آن پرداختند»، ادامه داد: میرزاده عشقی در بیداری سیاسی مردم تلاش بسیاری انجام می‌داد و در سرودن اشعار خود از زبان محاوره استفاده می‌کرد، به گونه‌ای که بیشتر مردم آن را می‌خواندند و حفظ می‌کردند.

این مدرس دانشگاه اضافه کرد: او سال‌های کودکی را در مکتب‌خانه‌های محلی سپری کرد و از سن هفت سالگی به بعد در آموزشگاه‌های «الفت» و «آلیانس» به تحصیل زبان فارسی و فرانسه اشتغال داشت، پیش از آن که گواهینامه خود را از مدرسه آلیانس دریافت کند در تجارتخانه یک بازرگان فرانسوی به شغل مترجمی پرداخته و به زبان فرانسه مسلط شد.

وی تصریح کرد: دوره تحصیلی او تا سن 17 سالگی بیشتر طول نکشید، در آغاز سن ۱۵ سالگی به اصفهان و سپس برای اتمام تحصیلات به تهران رفت، بیش از سه ماه نگذشت که به همدان بازگشت و چهار ماه بعد به اصرار پدر برای تحصیل عازم پایتخت شد اما عشقی از تهران به رشت و بندرانزلی رهسپار شد و از آنجا به مرکز بازآمد.

شریفیان با اشاره به دورانی که میرزاده عشقی در همدان به سر می‌برد، گفت: هنگامی‌که عشقی در همدان زندگی می‌کرد، اوایل جنگ جهانی اول و به عبارت دیگر، دوره کشمکش سیاست متفقین و دول متحده بود، عشقی به هواخواهی از عثمانی‌ها پرداخت و زمانی‌که چند هزار مهاجر ایرانی در عبور از غرب ایران به سوی استانبول می‌رفتند او هم به آنها پیوست و همراه مهاجرین به آنجا رفت.

وی با تأکید بر اینکه او روزنامه‌نگار عصر رضاخان بوده که روزنامه قرن بیستم را منتشر می‌کرده است، درباره سیاست‌های میرزاده‌ عشقی، اظهار کرد: رضاخان به علت سیاست‌هایی که میرزاده‌ عشقی در پیش گرفته بود با او دشمن شده و در نهایت این دشمنی منجر به قتل وی شد.

این مدرس دانشگاه بوعلی‌سینا با اشاره به اینکه «از نظر عشقی تمام اتفاقات کشور به دست انگلیس بوده و کشور توسط آنان اداره می‌شد»، عنوان کرد: یکی از اشعار او که برای مجلس چهاردهم و وکلا سروده شده، تا حدودی درست بود و به افشاگری‌های سیاسی و اختلاس‌های آن دوره پرداخت.

شریفیان با اشاره به اینکه «میرزاده‌ عشقی مؤسس نخستین اپرای ایران است»، اعلام کرد: تئاتر و اپرا از جمله فعالیت‌هایی بود که ایرانیان از فرنگی‌ها اقتباس کرده و در ایران اجرا کردند. روشنفکران ایرانی برای توسعه‌ زندگی مدرن از این قبیل اقدامات استقبال کرده اما افراد مذهبی با آنان مخالفت کردند.

وی خاطرنشان کرد: همدان یکی از دروازه‌های فرهنگ و تمدن است و میرزاده عشقی فردی همدانی‌الاصل بوده و در آن هیچ شکی نیست اما به علت اینکه فعالیت او در تهران بازتاب بیشتری داشت و بیشتر جوانی خود را در تهران به سر برد، گاهی او را همدانی نمی‌دانند.

گفتنی است؛ خیابانی در شهر همدان به نام «میرزاده عشقی» به ثبت رسیده که یک سرش به میدان شریعتی و سر دیگرش به میدان جهاد(دانشگاه) ختم می‌شود. در روزهای نه چندان دور با پیرزنی تکیده که ادعای خویشاوندی با میرزاده عشقی را داشت برخورد کردم، او از همه می‌خواست فاتحه‌ای نثار روح این شاعر »کنند و می‌گفت «عشقی خیلی غریب است.