انسان از زمانی که به صدای باد، صدای رودخانه و ریزش آبشارها از کوهستان، آواز یک پرنده، آه و ناله‌های اطرافیان از درد و رنج، انتقال احساسات خود به دیگران و یا دریافت آن آشنا شد به تاثیر این پدیده‌ها بر روی ذهن و احساسات خود پی برد. در آن زمان انسان‌ها نمی دانستند که این آواها نوعی از موسیقی هستند، ولی تحت تاثیر آن مسرور یا دلتنگ و ملول می‌گشتند. ازجمله آوازهای نخستین بشر که گاه آنرا به اهورا مزدا مرتبط میدانند ،"هوره" است که قدمتی حدوداً 7000 ساله دارد.
اگر بنیشم دل بی قراره اگر هیز بگرم سایه ام دیاره
این تک بیت از آوای هوره است و بسیاری از آوازهای دیگر که لرستانی ها بارها و بارها آنها را شنیده‌اند و خاطراتی را برایشان تداعی میکند.
هوره آوازیست بی ساز و برآمده از اعماق تاریخ زاگرس نشینان که احساسات پاک و همنوع دوستی مردمان دیار لک نشین را فریاد می‌زند. این آوای اهورایی توسط مردمان لک زبان در مواقع محتلف غم و شادی و قرار گرفتن در نقاط مرتفع و غرور آفرین کوه ها و بزم آرایی و گذراندن زمستان‌های سرد و شب‌نشینی‌های گروهی، اجرا می‌شود. نوایی بسیار غنی از احساس و مفهوم که متاسفانه امروزه کمتر ترویج شده و برای نسل امروزی ناشناخته است.
هوره به معنای آواز برتر و نغمه برجسته است
استاد ایرج رحمانپور ، خواننده نامدار موسیقی لرستان هوره را چنین تعریف میکند: "هو" به معنای خوب، برجسته و نیکو است؛ و "ره" یا "راه" نیز به معنای آواز و نغمه؛ از این رو "هوره" می‌شود نغمه خوب، آواز برتر و نغمه برجسته.
تفاوتهورهلرستان با دیگر مناطق در چیست؟
وی می‌افزاید: هوره‌ها و مویه‌هایی که از گذشته درموسیقیامروزِ لرستان برجای مانده، با هوره‌ها و مورهایی که در دیگر منطقه‌های ایران خوانده می شود، متفاوت است. مورها و هوره‌ها را در لرستان درست در دستگاه می‌خوانند و بر خلاف دیگر منطقه‌ها، این طور نیست که خواننده با متر آزاد تا هر جایی که خواست خواندن را ادامه دهد.
بسیاری از موسیقیدانان معتقدندهورهآواز سرخوشی و مستانگی است و این مور است که گاه بصورت دلتنگی و غم سروده می‌شود و این در حالیست که استاد رحمانپور معتقد است کههورهروایتگر اندوه آدمی است.
رحمانپور در این باره معتقد است: برخلاف هوره‌هایی که مثلاً کردها می‌خوانند و جنبه عاشقانه دارد، هوره‌ها و مویه‌ها در منطقه لرستان روایتگر اندوه آدمی است؛ چه آنجا که برای شادی می‌خوانند، چه آن هنگام که برای غم، این هوره‌ها و مورها پرده‌ای از اندوه را بر روی خود دارد؛ و این از ویژگی‌های هوره‌ها و مویه‌های لرستان است.
«هوره» آوایی غنی از احساس
سید سیامک موسوی ، پژوهشگر زبان و ادبیات فارسی اظهار کرد:هورهآوازیست که در بین ساکنان غرب کشور، شمال غربی و جنوب غربی و عمدتا در بین لک‌ها و کردها رواج دارد و در هر منطقه رنگ و بوی خاص خود را دارد.
وی با بیان اینکههورهدارای دو وجهه ادبی و موسیقیایی است، ادامه داد: ابیاتهورهعمدتا هجایی است که دارای درون‌مایه‌های متفاوتی از جمله عشق، مرگ، بداقبالی، ناکامی و ... است.
موسوی با اشاره به اینکه تک‌بیت‌هایهورهبسیار ساده و معمولا ده تا دوازده هجایی است، اضافه کرد: از نظر احساس بسیار قوی است و مفاهیم بسیار غنی دارد.
انتسابهورهبه دوره زرتشتی گری یا مهرپرستی
این مدرس دانشگاه افزود: برخی از محققین ایرانیهورهرا به زرتشتی‌گری نسبت داده‌اند و معتقدندهورههمان نواهای اهورایی است.
وی یادآور شد: محققان دیگری معتقدندهورهمتعلق به پیش از زرتشتی‌گری و مربوط به دوران مهرپرستی است.
موسوی تصریح کرد: با این حال هنوز مدارک و شواهد قوی وجود ندارد کههورهرا به آن انتساب کنیم و این‌ها گمان هستند.
این پژوهشگر زبان و ادبیات فارسی در بررسی موسیقاییهورهتصریح کرد: با توجه به تحریرهای مختلفهورهبه چند دسته تقسیم می‌شود؛ منبع این تحریرها در هنجره است و صدا در دهان می‌پیچد.
وی خاطر نشان کرد:هورهاز نت آغازی به طرف بالارونده حرکت میکند و در این فاصله بر روی هجاهای کلام، تحریر مکرر ایجاد میکند.
موسوی گفت: تعداد تحریرها در هر هجا به طور معمول از یک تا سه صوت است اما گاه در حرکات فرودآمده به 5 تا 6 صوت می‌رسد.
این مدرس دانشگاه اظهار کرد: تحریرها بر روی یک نت اجرا می‌شود اما گاه تحریرها بر دو نوع شعر شکل می‌گیرد که یا تحریر از نت اول به نت بالاتر از خود گرایش می‌یابد یا از نت اول شروع می‌شود و بم تر شده و دوباره به نت اول برمی‌گردد. این یکی از شاخصه‌هایی است که می‌توان با کمک آن موسیقیهورهمناطق مختلف را از هم جدا کرد.
نسل جوان امروزیهورهرا کسل کننده میدانند و بیشتر به دنبالموسیقیشاد هستند و جذابیتی در آن نمی بینند اما پژوهشگرانموسیقیلری و لکی اعتقاد دارندهورهکسل کننده نیست و تحریرهای متنوع آن را برای مخاطب جذاب میکند.
هوره کسل کننده نیست
وی افزود: موسیقیهورهبسیار ساده بوده و ممکن است بسیار کسل کننده باشد اما تحریرهای متنوع آن را برای مخاطب جذاب میکند.
موسوی افزود:هورهیکی از عناصر ارزشمند فرهنگ ماست و مربوط به استان و کشور ما نیست بلکه جهانی است.
تحریر؛ عامل تاثیرگذارهورهبر روح و جان شنونده
فرید رحمتی، معاون هنری فرهنگ و ارشاد اسلامی لرستان نیز گفت: یکی از بخش‌های مهم فرهنگی در لرستانموسیقیعزاداریست که به چند دسته تقسیم می‌شود.
وی ادامه داد: یکی از مهمترین قسمت‌هایموسیقیعزاداری،موسیقیبدون کلام و آوازی هستند.هورهو مور از تاثیرگذارترین و مهمترین مقام‌هایموسیقیلرستان است.
رحمتی اضافه کرد:هورهترجمان غم، شادی و کلیه شئون زندگی مردم می‌تواند باشد ولی در اکثر موارد از آن در بیان غم استفاده شده و می‌شود.
معاون فرهنگ و ارشاد اسلامی لرستان یادآور شد: آنچه که درهورهمهم بوده، تحریر است.
وی افزود: ممکن است بسیاری از مخاطبان کلام را درهورهمتوجه نشوند ولی آنچه که بر روح و جان شنونده تاثیر می‌گذارد، همان تحریر است.
این مسئول یادآور شد: یکی از بخش‌های مهم هوره، تشخص‌بخشی و شخصیت‌دهی به شخصی است که برایشهورهخوانده می‌شود و به حدی این قضیه با مهارت خاصی بیان می‌شود که کل شخصیت فرد موردنظر تشریح می‌شود.
تشکیل انجمنهورهدر لرستان
رحمتی خاطر نشان کرد: برنامه‌های متعددی چون تشکیل انجمنهورهو ثبت آن در استان، برگزاری همایش های دائمیهورهدر استان بصورت منطقه‌ای و ملی و حمایت از هنرمندان این حوزه را در جهت حفظهورهدر دستور کار داریم.
برخلاف نظر معاون هنری فرهنگ و ارشاد اسلامی مبنی بر اینکه در اکثر موارد ازهورهدر بیان غم استفاده می‌شود، رئیس انجمنموسیقیلرستان معتقد است که هیچ‌وقتهورهرا هنگام غم و مصیبت نمی‌خوانند و این مور است که در آن مواقع سروده می‌شود و همچنین وی تحریر زدنهورهچران را رد می کند.
تفاوتهورهو مور در چیست؟
دکتر امین عباسیان ، موسیقیدان و رئیس انجمنموسیقیلرستان در این باره با بیان اینکه «هوره» که برخی معتقدند از هور یا هُوَر گرفته شده است به معنای خورشید است،هورهبه باور خیلی‌ها آوازی اساطیری است و درواقع قدیمی‌ترین آواز منطقه لرستان و مناطق غرب‌نشین از جمله کردستان، ایلام و کرمانشاه و برخی از نقاط آذربایجان غربی است اما خوانش آن به تبع لهجه هر منطقه متغیر است و خوانش آن به تأسی از زبان و لهجه هر منطقه فرق میکند و البته خوانش آن در هر منطقه نیز با هم متفاوت است ولی در کلهورهدر هر منطقه سبکی آوازی دارد.
وی با انتقاد از اینکه چرا برخی ها به اشتباه و بدون علم اظهار می کنند کههورهغم انگیز بوده و آن را در مواقع غم می خوانند، ادامه داد: هیچ‌وقتهورهرا هنگام غم و مصیبت نمی‌خوانند چراکههورهآوازیست که انسان‌ها در حالت سرخوشی عاشقانه و مستانگی(حالت عرفانی) می خوانند و این مور است که در آن مواقع سروده می‌شود و به تعبیری مور سرود مرگ است. دو بیت زیر تفاوت هور و مور را به خوبی نشان می‌دهد:
اگر بنیشم دل بی قراره اگر هیز بگرم سایه ام دیاره
شعر بالا نمونههورهو شعر زیر نمونه مور است.
مقراض مرگت تیزبالم کنن شور و شوق و ذوق زنگانیم سنن
وی افزود : مصداق مور همان مویه است.هورهو مور دسته‌بندی می‌شوند و هنگام خوانش مور وهورهدر لحظات اولیه شنونده فکر میکند که این دو با هم مشابه‌ند در صورتی که این چنین نیست و قرابتی با هم ندارند.
درهورهتحریر وجود ندارد
وی همچنین با رد برخی اظهارات مبنی بر اینکه درهورهتحریر وجود دارد، تصریح کرد: تحریر به معنای نرمی و لطافت بوده و مصداق آن درموسیقی ایرانیاست. در هوره زنگ صدا و به تعبیر لری شَقه صدایهورهچران و آوایی که از انتهای حلقوم او بیرون می‌آید، باعث اوج گرفتن سروده ها می شود و چنین می‌نمایاند کههورهچران در حال تحریر زدن است! در حالیکه صدای وی پرتاب می‌شود.
هوره؛ شعری نهفته در دل آوا
عباسیان در تکمیل صحبت‌هایش می‌گوید: تحریر از لطافت می‌آید در صورتی که درهورهشخص در ارائه اصوات آزاد است و تحریر درهورهو مور وجود ندارد و آوا حرف اول را می‌زند و شعر است که در دل آوا نهفته می شود.
رئیس انجمنموسیقیلرستان افزود:هورهبیشتر بازی با آواست. آواهایهورهو مور از ناحیه انتهایی گلو سراییده می‌شود و با آوازهایی که امروزه به اسم تحریر می‌شنویم، مغایرت دارد.
ثبت ملیهورهو مور به اسم لرستان
وی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به اینکه سال 1388هورهو مور را به عنوان آثار میراث معنوی اداره کل میراث فرهنگیثبت ملی کرده است، اظهار کرد: خوشبختانه این دو آوا به عنوان مقام‌های آوای لرستان ثبت شدند.
واضح و مبرهن است کههورهدارای اصالت لکی بوده ولی چون نوایی برخاسته از دل و بسیار گیرا است، در فرهنگ بسیاری از مناطق لکنشین رسوخ کرده است. لازم است که با توجه به اهمیت این آواز در راستای حفظ و البته ترویج آن بکوشیم.
منبع : ایسنا
